Ιέρεια του φθινοπώρου

Μυστήριο πράγμα οι συμπτώσεις. Μετά την αναφορά στον Γιώργο Μαρκόπουλο και την ανθολόγηση των ποιημάτων του Θανάση Μαρκόπουλου, έλαβα πριν λίγες μέρες το νέο ποιητικό βιβλίο ενός ακόμη σημαντικού ποιητή της τρίτης μεταπολεμικής γενιάς που γεννήθηκε το 1951. Πρόκειται για τον Ηλία Κεφάλα που αγαπώ και εκτιμώ ιδιαίτερα. Δεν είναι μόνο χρονολογική η σύμπτωση αλλά και συναισθηματική. Τρεις εξαιρετικοί ποιητές και καλοί φίλοι γεννημένοι την ίδια χρονιά.

Ο Ηλίας Κεφάλας γεννήθηκε στο χωριό Μέλιγος των Τρικάλων και σπούδασε πολιτικές επιστήμες στην Αθήνα. Έχει εκδώσει ως τώρα 23 βιβλία (ποίηση, δοκίμιο, πεζογραφία, παιδική λογοτεχνία, ανθολογία). Ασκεί λογοτεχνική και εικαστική κριτική, συνεργαζόμενος με εφημερίδες και περιοδικά. Ποιήματά του έχουν μεταφραστεί σε πολλές ευρωπαϊκές γλώσσες.

Συνεχίζω την ανθολόγηση των ποιημάτων του Ηλία Κεφάλα από το νέο βιβλίο του και συνιστώ θερμά στους αναγνώστες του ιστολογίου να διαβάσουν και τα προηγούμενα ποιήματά του που είχα αναρτήσει (μεταξύ των οποίων και δύο από το βιβλίο αυτό, πρωτοδημοσιευμένα σε λογοτεχνικό περιοδικό).

Ιέρεια του φθινοπώρου

Έχει καιρό να βρέξει. Το χώμα στέγνωσε.
Τα φύλλα εκλιπαρούν την κίτρινη φωταύγεια.
Και ο άνεμος θερμός μας ψιθυρίζει
Ειδήσεις από μακρινά ναυάγια.
Μα ποιος ακόμη τα νομίζει μακρινά;
Γι’ αυτό σε θέλω τώρα. Αυτήν την κρίσιμη
Στιγμή ακριβώς, χωρίς αναβολή. Τώρα.
Κρυφή κι αμίλητη να κυριεύσεις τη ζωή μου.
Όπως ιέρεια του φθινοπώρου
Που βάζει τάξη στο ρίγος και την έξαρση της γης.
Πέσε – κρυφή – σαν ξαφνική βροχή στην ξηρασία μου
Επιθυμημένη βαθιά και αξόδευτη από αιώνες.
Ιέρεια σεπτή με όλους τους ανέμους
Ν’ αναστατώνουν τα μακριά μαλλιά σου.
Και με την όψιμη ευωδιά των λουλουδιών
Στα ιαματικά σου δάκρυα να αντιλάμπεις.
Αμίαντη όπως πάντα να προσέρχεσαι
Εντός μου.

Ηλία Κεφάλας
από τη συλλογή Το δέντρο που έγνεθε τη βροχή
και τραγουδούσε, 2010, ενότητα Α’, Μικρές φθινοπωρινές τελετές

Μυστική γνώση

Δεν υπάρχουν πόρτες για μένα
Ούτε παράθυρα.
Μέσα στων λέξεων τα τείχη
Οι μέρες μου θα χαθούν
Μέσα στων ήχων τις στοές
Η φωνή μου θα σβήσει.


Χάρης Βλαβιανός
από τη συλλογή Πωλητής θαυμάτων, 1985
Ηλίας Κεφάλας-Ανθολογία Σύγχρονης Ελληνικής Ποίησης
Η δεκαετία του 1980 (Ιδιωτικό όραμα), 1989

Στο τηλέφωνο

«Πώς είσαι πατέρα, πώς τα περνάς, προσέχεις,

ντύνεσαι καλά;», ρωτούσε η κόρη στο τηλέφωνο

και η φωνή της ράγιζε και το χέρι της έτρεμε,

καθώς κρατούσε με λαχτάρα το ακουστικό. Ένας

απροσδόκητος κόμπος έσφιγγε ολόκληρο το σπίτι.

«Είμαι καλά», απαντούσε ο πατέρας και η φωνή

του σκαμπανέβαζε σαν μέσα από σκοτεινή θάλασσα,

αραίωνε και πύκνωνε, έφτανε και χανόταν «καλά

περνάω, παράπονο δεν έχω, τρώω καλά και ντύνομαι

ζεστά. τις νύχτες σκεπάζομαι με τρεις κουβέρτες,

προχθές μας έδωσαν και χοιρινές μπριζόλες, αλλά ...»

και η φωνή του αναβόσβηνε σαν τρένο, που περνάει

μέσα από αλλεπάλληλες σήραγγες, σαν άμαξα

μοναχική που διέρχεται πλημμυρισμένο δάσος και

το φαναράκι της αντιμάχεται τον άνεμο. ως κι ανάσα

του ακουγόταν άλλοτε καθαρή κι άλλοτε απόμακρη,

σαν ένα μουσικό ψιθύρισμα ακαθόριστο, νυχτωμένο,

θυμίζοντας πολυτρίχια και νούφαρα σε τράχηλο

πνιγμένου. «αλλά, να,» συνέχισε λαχανιάζοντας,

«δεν ξέρω σε τι τόπο βρίσκομαι κι όλο μου φαίνεται

πώς έχω, πια, πεθάνει ...»

Ηλίας Κεφάλας
από τη συλλογή Λόγος για την αβεβαιότητα, 1997

Συνδέσεις

Το δάσος τρέχει μέσα στα μαλλιά σου. Θροΐσματα πυκνά πάνω στα φρύδια σου και από τα μάτια σου πηγάζουν ποταμοί. Σκέφτομαι κάπου ν’ απαγκιάσω, σ’ αυτό το μεταξένιο σύθαμπο. Όμως φυσάει ξαφνικά ο πίσω άνεμος, αυτός που αναγυρίζει όλες τις σκέψεις. Και τώρα να’ τα τ’ άμυαλα πουλιά με σπρώχνουν στα ραγίσματα της νύχτας. Χιονίζει και σφυρίζει και με πιάνει πανικός. Μια βάρκα βγαίνει ξάφνου σκοτεινή με πλώρη προς τον ουρανό. Μα, Θεέ μου, μόλις είχα βρει παράδεισο, φωνάζω, γιατί με παίρνει ο όλεθρος. Όσο κι αν φεύγω, όσο κι αν γλιστρώ, τα λόγια μου περιπαθή και αμετάκλητα, πέφτουν εδώ στα πόδια σου και μένουν καρφωμένα. Σαν άστρα παγιδεύονται στην έλξη σου, για ν’ απωθούν το χάος. Αν μαραθώ, ψάξε με μες στα φύλλα των μονοπατιών. Όπου θα δεις φεγγοβολή, εκεί θα ψιθυρίζω.

Ηλίας Κεφάλας
Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Νέο Επίπεδο,
τεύχος 33/5, Μάιος 2009

Θέλω τόσα να σου πω

Θέλω τόσα να σου πω καλή μου
Και ξαφνικά μου λείπουνε οι λέξεις
Πού πήγαν τόσες λέξεις
Πού φυγαδεύτηκαν αόρατες
Σε ποιά φύλλα ποιά ηφαίστεια και ποιές βροχές
Σε ποιούς μίσχους σκοτεινιάς ή φευγαλέα σμήνη
Και να τώρα τόσες ιδέες τόσα συστήματα ιδεών
Τοσα άγχη ομορφιάς τόσα νοήματα
Απλά σύνθετα περίπλοκα
Πλην όμως εύληπτα στο καθαρό μυαλό
Κι εγώ δεν έχω πλέον αυτά τ' αγκίστρια του λόγου
Να σου τα παραθέσω 
Να σου τ' αφιερώσω
Και πνίγομαι μέσα 
Στη φασματική αυτή αναπηρία
Δέξου με
Ω δέξου με εσύ μακρόθυμη
Γιατί είμαι τόσο εύγλωττος μες στη σιωπή μου
Γιατί είμαι τόσο ήσυχος μεσα στην ταραχή μου

Γιατί μέσα μου αναδεύονται πάντα
Παμπάλαιες φλόγες
Και με καίνε


Ηλίας Κεφάλας
από τη συλλογή Λεζάντες για τ' αόρατα, 2016
Ενότητα Αισθησιασμοί

Ενύπνιον

Δημόσιος υπάλληλος αυτός
με καταθέσεις
τρανταχτό μισθό
περίθαλψη σπουδαία
λόγους δεν είχε
να φοβάται.
Μα έλα που τον έπιανε κάτι αλλόκοτο τα βράδια ...
Γινόταν νευρικός, πάθαινε δύσπνοια,
μελαγχολούσε.

Μέχρι που τα παράτησε όλα
και έκτοτε με το Ροσινάντε φανερώνεται
πότε στο Σύνταγμα πότε στο Παλαμήδι.


Τάσος Καπερνάρος
από τη συλλογή Οιονεί οιωνοί, 1984
Ηλίας Κεφάλας-Ανθολογία Σύγχρονης Ελληνικής Ποίησης
Η δεκαετία του 1980 (Ιδιωτικό όραμα), 1989

Προτροπές

Διάφανος να είσαι. Σαν τη σταγόνα
Της βροχής που κρέμεται
Στη λαμπερή απόληξη των φύλλων.
Γυμνός και τόσο καθαρός. Όπως αστέρι
Και κρύσταλλο που το χτυπά η αντηλιά.
Γι' αυτό - προτού να 'ρθεις - ρωτώ και πάλι :
Είσαι σαν το νερό και σαν το φως;
Είσαι σαν το μετάξι;
Είσαι σαν τη μηλιά και σαν την κερασιά κατάφορτος;
Είσαι σαν το βουνό και την πεδιάδα ανοιχτός;
Προβάλλεις φωτεινός χωρίς να κρύβεις τίποτα;
Ανθίζεις ήρεμα σαν δέντρο;
Τραγούδια λες αθώα σαν μικρό παιδί;
Αν ναι τότε μπορείς να 'ρθεις.
Εσένα θέλω μόνο και σε περιμένω.

Ηλίας Κεφάλας
από τη συλλογή Το δέντρο που έγνεθε τη βροχή και
τραγουδούσε, 2010, ενότητα Α', Μικρές φθινοπωρινές τελετές

Ξεκίνημα

Άγνωστοι στεναγμοί κρούουν τη θύρα μου
Και απ' τα χαντάκια της η αυγή
Αντλεί τα πρωινά σκοτάδια
Μέσα σε μια νύχτα η βιολέτα πύκνωσε
Όλους τους μίσχους της με άνθη
Και η γαρδένια ψήλωσε ολόκληρους δέκα πόντους
Ισοϋψής αυγάζει τώρα στους κυρτωμένους ώμους μου
Και ψιθυρίζει : τι αμετρητα θαύματα που συμβαίνουν
Συμβάντα που δεν τα καταγράφει η προσοχή μας
Κι ούτε η κόρη του οφθαλμού τα σημαδεύει
Αυτά λοιπόν ας εντοπίσουμε με σύνεση
Κι ας ξεκινήσουμε για τ' άδυτα που περιμένουν.

Ηλίας Κεφάλας 
από τη συλλογή Λεζάντες για τ' αόρατα, 2016
Ενότητα Οράσεις μέσα σε οράσεις

Η παλιά πόρτα

Για συμπτώσεις δεν μιλούσαμε; Να μία ακόμη. Πριν μερικές μέρες ανάρτησα το ποίημα του Θανάση Μαρκόπουλου για τις πόρτες της Φλώρινας. Να κι ένα τώρα για την παλιά πόρτα του Ηλία Κεφάλα. «Η ποίηση είναι μια πόρτα ανοιχτή», όπως είχε πει ο Γιώργης Παυλόπουλος. Και η ζωή ή ο θάνατος.

Δεν είχε μείνει τίποτα από το σπίτι των προγόνων
Παρά μονάχα η παλιά του πόρτα γκρεμισμένη
Και σαπισμένη καταγής
Με σφηνωμένο ακόμα το κλειδί
Τα σκουριασμένα σπλάγχνα της να δένει
«Εγώ είμαι πάντα εδώ» μου φάνηκε πως είπε
«Εδώ, ανοίγοντας και κλείνοντας συνέχεια
Διευκολύνοντας κρυφά τους προσερχόμενους
Φυλάσσοντας τα μυστικά του χώρου
Η είσοδος είναι πάντα μια είσοδος
Δεν σταματά να λειτουργεί
Δεν καταργείται εύκολα
Ξέρεις εσύ τι νόμος είναι η συνήθεια
Γι' αυτό μη με κοιτάς που ατενίζω τ' άστρα
Ούτε που σπρώχνει η πλάτη μου το χώμα
Γιατί μονάχα τώρα από κει πάνω
Και από τα τρίσβαθα εδώ κάτω
Έρχονται αυτοί που θέλουν να περάσουν».

Ηλίας Κεφάλας
από τη συλλογή Το δέντρο που έγνεθε τη βροχή
και τραγουδούσε, 2010, ενότητα Α', Μικρές φθινοπωρινές τελετές

τα χάΊκου των αιώνιων εποχών (επιλογή 5η)

 

Άνοιξη 21

Μοναξιά; ποτέ

είπαν οι πεταλούδες 

πριν σε κυκλώσουν

 

Φθινόπωρο 21

Φύλλο το φύλλο

γδύθηκε ο σφένδαμος

για τον χειμώνα

 

Φθινόπωρο 37

Χρυσοφτέρουγο

το σιωπηλό γεράκι

στέκει μονάχο

 

Ηλίας Κεφάλας

από τη συλλογή Τα χάϊκου των αιώνιων εποχών, 2020

Άτιτλο (Από τη φτέρνα ως την κοίτη του ματιού ...)

Από τη φτέρνα ως την κοίτη του ματιού
από το στήθος ως το σπαραγμένο πρόσωπο
ως το σκοτάδι που έσκαψε τη φλέβα -

Μισός στη σιωπή μισός στον φλύαρο ύπνο
ακούω εντός μου να πυκνώνουν οι νύχτες
γίνομαι λάμψη
φως που παίζει με τον άνεμο
γίνομαι άνεμος νυχτερινός που
επουλώνει τις χαραμάδες

Μ' ένα στριγγό σαξόφωνο ανάμεσα στα δόντια
να ταξιδεύει η φωνή μου ως τον ουρανό. 


Σωτήρης Τριβυζάς
από τη συλλογή Βίος ασωμάτων, 1986
Ηλίας Κεφάλας, Ανθολογία Σύγχρονης Ελληνικής Ποίησης
Η δεκαετία του 1980 (Ιδιωτικό όραμα), 1989

Το πένθος του φεγγαριού

                           ΙΙ

Θυρωρός ήταν
- δουλειά πολλή δεν είχε
μέτραγε τα πτώματα στο πεζοδρόμιο

                         ΙΙΙ
                

Τα δειλινά
οι φωνές εκείνων που έφυγαν
θηλειές που μας πνίγουν


                        IV

Ο πεθαμένος σκακιστής
αιώνια θλιμμένος
για τη χαμένη τελευταία παρτίδα


Τάσος Καπερνάρος
από τη συλλογή Οιονεί Οιωνοί, 1984
Ηλίας Κεφάλας-Ανθολογία Σύγχρονης Ελληνικής Ποίησης
Η δεκαετία του 1980 (Ιδιωτικό όραμα), 1989

Το Θεσσαλικό φεγγάρι

Το Θεσσαλικό φεγγάρι ήταν ένα μεγάλο φεγγάρι
σαν ένα μπακιρένιο ταψί
το κατέβαζαν τα κορίτσια τις νύχτες
και ζύμωναν χιλιάδες όνειρα ως το πρωί
ήταν ένα φεγγάρι παλιό
γεμάτο συννεφοχτυπήματα
το φορτώθηκε μια φορά ο παππούς μου στον ώμο
και πήγε να το γανώσει
στο δρόμο τον έπιασαν κάτι αλήτες
και τον σκότωσαν στο ξύλο
το φεγγάρι το θάψανε βαθιά στη γή

αυτό που βλέπουν τα βράδια
οι έρμοι οι Θεσσαλοί
δεν είναι φεγγάρι
μια κατάρα είναι
που σιγοκαίει στον ουρανό


Βαγγέλης Κάσσος
από τη συλλογή Μικρές δορκάδες, 1979
Ηλίας Κεφάλας - Ανθολογία Σύγχρονης Ελληνικής Ποίησης
Η δεκαετία του 1980 (Ιδιωτικό όραμα), 1989
 

Τραγούδα δέντρο

Τραγούδα δέντρο/ Εἶμαι ὁ μαθητὴς τοῦ ἴσκιου σου/ Ὁ μιμητὴς τῆς φωνῆς σου/ Ὁ δύτης στὴ θάλασσα τῶν φύλλων σου// ............................................................................. Τραγούδα ἥσυχα δέντρο/ Εἶμαι ὁ ξενοδόχος τῶν πουλιῶν σου/ Ὁ περιποιητὴς τῶν ὁδοιπόρων σου/ Ὁ ὑποδεχόμενος τὰ τετράποδά σου// ............................................................................. Τραγούδα ἀμέριμνα δέντρο/ Ἐπειδὴ ἂν σιωπήσεις/ Θὰ σιωπήσει κι ὁ κόσμος/ Καὶ τὸ μικρὸ κορίτσι δὲν θὰ ἔλθει/ Νὰ κρεμάσει τὴν κούνια του/ Στὰ στιβαρὰ κλαδιά σου// ............................................................................. Τραγούδα λοιπὸν δέντρο/ Εἶσαι τὸ κέντρο τοῦ Γαλαξία μας// ............................................................................. Ηλίας Κεφάλας// από τη συλλογή Γραφέας του φυσικού έπους, 2021.. ............................................................................. 1 Αὐγούστου 2018

Μελαγχολία

Στις δέκα το πρωί
Μόλις ο ίσκιος της ροδακινιάς
Συμμαζευτεί στη ρίζα της
Ανοίγω το παράθυρο 
Και στέκομαι βουβός

Γιατί κοιτάζω πέρα
Και βλέπω ένα τοπίο ακύμαντο
Διηθημένο και τόσο πληκτικό
Ενώ μέσα του διαχέεται αργά 
Μια μελαγχολία θολή και πυκνή
Και προπάντων παμπάλαια
Που βγαίνει απ' το παράθυρο
Που μπαίνει απ' το παράθυρο
Απαλή σαν μετάξι
Αθόρυβη
Ασάλευτη
Μαύρη

Και να τότε κάτι πουλιά
Κολυμπούν στον αέρα
Βασανιστιικά και αργά
Σαν μέσα σε λάδι


Ηλίας Κεφάλας
από τη συλλογή Λεζάντες για τ' αόρατα, 2016
Ενότητα Οράσεις μέσα σε οράσεις

Κάθε ποίημα

Κάθε ποίημα εἶναι ἕνα πλοῖο/ Ποὺ ταξιδεύει στ᾽ ἀνοιχτὰ /Κι ἔχει μοναδικό του προορισμὸ/ Τὴν ἀμφιβολία// ................................................................................ Κάθε ποίημα εἶναι ἕνα ποδήλατο/ Μεθυσμένο ἀπὸ λύπη/ Κι ὅπως κυλάει/ Σταματάει κάποτε μπροστὰ σὲ πόρτες/ Ποὺ δὲν φαντάστηκε ποτὲ ὁ ποιητὴς/ Ἤ κάποτε σ᾽ ἄλλες πόρτες/ Ποὺ θὰ τοῦ μείνουν ἄγνωστες γιὰ πάντα// ................................................................................ Κάθε ποίημα εἶναι ἕνα λιτὸ τραπέζι/ Στρωμένο διακριτικὰ/ Γιὰ νὰ καθίσουν οἱ μοναχικοὶ/ Καὶ νὰ τραφοῦν μὲ ὄνειρα// ................................................................................ Κάθε ποίημα εἶναι ἕνα καλάθι/ Μὲ λέξεις ναυαγισμένες/ Σὲ μιὰ ζοφερὴ καὶ κρυφὴ τρικυμία// ................................................................................ Ηλίας Κεφάλας// από τη συλλογή Γραφέας του φυσικού έπους// ................................................................................ 27 Μαΐου 2019

Μέσα

Έξω αιώνια βρέχει - λέει ο Ιωάννου
Αλλά μήπως και μέσα; 
Τι γίνεται μέσα;

Αυτοί που δεν μιλούν
Αυτοί που μέσα τους κοιτούν
Γνωρίζουν την ραγδαία
Την δυνατή πυκνή βροχή
Που πέφτει σαν κλάμα και λιμνάζει
Στα χαμηλά λιβάδια της καρδιάς

Εκεί που αιώνια σουρουπώνει
Και σιγοκαίει η ελπίδα μόνο
Σαν σπίθα της φωτιάς


Ηλίας Κεφάλας
από τη συλλογή Λεζάντες για τ' αόρατα, 2016
Ενότητα Αθέατο παρόν

Έτσι θα ήταν

Κι αυτό το ήσυχο βραδάκι μας ανήκει
εδώ στην υπαίθρια ταβερνούλα
να πίνουμε και να μιλάμε
για γυναίκες και πολιτική
όπως κι αν έχει είναι καλή η΄ζωή
κι ας λέει ο Φώντας τα δικά του
πως ίσως να βλεπόμαστε για στερνή φορά
απόψε θα βγουν με τ' αεράκι τα μυρωμένα
πνεύματα
θεοί κατατρεγμένοι
μαχαιρωμένοι μάγκες
ερωτευμενα ξωτικά
θα μας φιλούν στα μάτια
θα χαίδεύουν τα μαλλιά
ίσως αύριο ν'αλλάξει η ζωή μας
κι ίσως τούτο το κρασί
να σβήσει οριστικά
τη φωτιά που μας κρυφοκαίει

έτσι θα ήταν έτσι
αν δεν καθόταν ξαφνικά στο διπλανό τραπέζι
ένα μαγκούφης ένα μαυροφορεμένος
εδώ και ώρα κάθεται
και παραμονεύει
παραμονεύεο ο ρουφιάνος


Βαγγέλης Κάσσος
από τη συλλογή Η νυχτερινή ηδυπάθεια ενός μετανάστη, 1981
Ηλίας Κεφάλας - Ανθολογία Σύγχρονης Ελληνικής Ποίησης
Η δεκαετία του 1980 (Ιδιωτικό Όραμα), 1989
 

Τα μάτια σου

Τὰ μάτια σου θολὰ νερὰ

Ἀντανακλοῦν τ’ ἀστραφτερὰ

Πετράδια τῆς μεγάλης θλίψης

Κι ὁ νοῦς μου ψάρι σκοτεινὸ

Τρέμει σὲ βάθος ἀλγεινὸ

Γιατὶ φοβᾶται μὴν τοῦ λείψεις

Τὰ μάτια σου πυκνὴ βροχὴ

Καὶ μοῦ μουσκεύουν τὴν ψυχὴ

Μ’ αὐτὸ τ’ ἀργὸ κρυφό τους δάκρυ

Δὲν θέλω πλούτη καὶ χλιδὴ

Μὰ τῆς ἀγάπης τὸ ραβδὶ

Νὰ μὲ χτυπήσει σὲ μιὰν ἄκρη

Ὦ μάτια μου κρίνα δασιὰ

Καὶ καταφύγια σὰν νησιὰ

Ἀπὸ ὅπου δὲν γυρίζω πίσω

Κοντά σας μόνο τὴ χαρὰ

Βρῆκα καὶ κάθε συμφορὰ

Στὴ λάμψη σας θὰ τὴ νικήσω

Ηλίας Κεφάλας

από τη συλλογή Σκοτεινά σονέτα

και άλλα βροχερά ποιήματα, 2018

  

Δύο συν ένα

                  α

Σπαράζει ο νους
καρδιά χίλια κομμάτια
να 'ρθει το ποίημα


                β

Λέξεις ερείπια
σταθερές συστοιχίες
του μέλλοντός μας


               γ

Πένθος και χρόνος
σε πεθαμένους μόνον
γοργά φιλιώνουν


Τάσος Καπερνάρος
από τη συλλογή Οιονεί Οιωνοί, 1984
Ηλίας Κεφάλας, Ανθολογία Σύγχρονης Ελληνικής Ποίησης
Η δεκαετία του 1980 (Ιδιωτικό όραμα), 1989