Η Λέσχη Ανάγνωσης της Ποίησης για τον Μανόλη Αναγνωστάκη

                      «κι όρθια η πράξη σαν αλεξικέραυνο»

Στη σειρά των πολύ επιτυχημένων εκδηλώσεων για σημαντικούς Έλληνες και ξένους ποιητές, η Λέσχη Ανάγνωσης της Ποίησης παρουσιάζει το έργο του Μανόλη Αναγνωστάκη την Παρασκευή,1.3. 2019, στις 8.00 το βράδυ, στη Στέγη της Εταιρίας Λογοτεχνών Θεσσαλονίκης, Δημοσθένους, 4 (πλάι στην Πλατεία Αριστοτέλους).

Εισηγήτρια η συγγραφέας-σκηνοθέτις Αλεξάνδρα Μυλωνά, συντονιστής ο Τόλης Νικηφόρου. Θα ακουστούν μελοποιημένα ποιήματα του Μανόλη Αναγνωστάκη, θα προβληθούν βίντεο με αναγνώσεις από τον ίδιο τον ποιητή και θα διαβαστούν ποιήματα του από μέλη της Λέσχης Ανάγνωσης. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι μαρτυρίες για την προσωπικότητα και το έργο του ποιητή.

Θα ακολουθήσει συζήτηση. Όλοι οι φίλοι της ποίησης είναι όπως πάντα ευπρόσδεκτοι στην εκδήλωση.

Στ' αστεία παίζαμε

Στ’ αστεία παίζαμε!
Δε χάσαμε μόνο τον τιποτένιο μισθό μας Μέσα στη μέθη του παιχνιδιού σας δώσαμε και τις γυναίκες μας Τα πιο ακριβά ενθύμια που μέσα στην κάσα κρύβαμε Στο τέλος το ίδιο το σπίτι μας με όλα τα υπάρχοντα. Νύχτες ατέλειωτες παίζαμε, μακριά απ’ το φως της ημέρας Μήπως πέρασαν χρόνια; σάπισαν τα φύλλα του ημεροδείχτη Δε βγάλαμε ποτέ καλό χαρτί, χάναμε χάναμε ολοένα Πώς θα φύγουμε τώρα; Πού θα πάμε; ποιός θα μας δεχτεί;
Δώστε μας πίσω τα χρόνια μας δώστε μας πίσω τα χαρτιά μας Κλέφτες! Στα ψέματα παίζαμε!

Μανόλης Αναγνωστάκης
από τη συλλογή Η συνέχεια, 3, 1962
 

Το σκάκι

Έλα να παίξουμε. Θα σου χαρίσω τη βασίλισσά μου (Ήταν για μένα μια φορά η αγαπημένη Τώρα δεν έχω πια αγαπημένη) Θα σου χαρίσω τους πύργους μου (Τώρα πια δεν πυροβολώ τους φίλους μου ’Έχουν πεθάνει καιρό πριν από μένα) Κι ο βασιλιάς αυτός δεν ήτανε ποτέ δικός μου Κι ύστερα τόσους στρατιώτες τί τους θέλω. (Τραβάνε μπρος, τυφλοί, χωρίς καν όνειρα) Όλα, και τ’ άλογά μου θα σ’ τα δώσω Μονάχα ετούτον τον τρελό μου θά κρατήσω Που ξέρει μόνο σ’ ένα χρώμα να πηγαίνει Δρασκελώντας τη μια άκρη ως την άλλη Γελώντας μπρος στις τόσες πανοπλίες σου Μπαίνοντας μέσα στις γραμμές σου ξαφνικά Αναστατώνοντας τις στέρεες παρατάξεις.
Κι αυτή δεν έχει τέλος η παρτίδα.

Μανόλης Αναγνωστάκης
από τη συλλογή Η συνέχεια, 1954

Τοπίο

Ερειπωμένοι τοίχοι,. Εγκατάλειψη. Περασμένες μορφές κυκλοφορούνε αδιάφορα Χρόνος παλιός χωρίς υπόσταση Τίποτα πια δε θ’ αλλάξει δε μέσα. Είναι μια ήρεμη σιωπή μην περιμένεις απάντηση Κάποια νύχτα μαρτιάτικη χωρίς έπιστροφή Χωρίς νιότη, χωρίς έρωτα, χωρίς έπαρση περιττή. Κάθε Μάρτη αρχίζει μιαν ’Άνοιξη.
Το βιβλίο σημαδεμένο στη σελίδα 16 Τ’ πρόγραμμα της συναυλίας για την άλλη Κυριακή.

Μανόλης Αναγνωστάκης
από τη συλλογή Παρενθέσεις, 1955

Ποιητική

Προδίδετε πάλι την Ποίηση, θα μου πεις,
Την ιερότερη εκδήλωση του Ανθρώπου
Τη χρησιμοποιείτε πάλι ως μέσον, υποζύγιον
Των σκοτεινών επιδιώξεών σας
Εν πλήρει γνώσει της ζημιάς που προκαλείτε
Με το παράδειγμά σας στους νεωτέρους.

- Το τι δ ε ν πρόδωσες ε σ ύ να μου πεις
Εσύ κι οι όμοιοί σου, χρόνια και χρόνια,
Ένα προς ένα τα υπάρχοντά σας ξεπουλώντας
Στις διεθνείς αγορές και τα λαϊκά παζάρια
Και μείνατε χωρίς μάτια για να βλέπετε, χωρίς αυτιά
Ν' ακούτε, με σφραγισμένα στόματα και δεν μιλάτε.
Για ποια ανθρώπινα ιερά μάς εγκαλείτε;

Ξέρω : κηρύγματα και ρητορείες πάλι, θα πεις.
Ε ναι λοιπόν! Κηρύγματα και ρητορείες.

Σαν π ρ ό κ ε ς πρέπει να καρφώνονται οι λέξεις
Να μην τις παίρνει ο άνεμος.

Μανόλης Αναγνωστάκης
από τη συλλογή Ο στόχος, 1970

O Mανόλης Aναγνωστάκης διαβάζει Aναγνωστάκη

Επιτύμβιον

Πέθανες - κι έγινες και συ: ο καλός,
Ο λαμπρός άνθρωπος, ο οικογενειάρχης, ο πατριώτης.
Τριάντα έξη στέφανα σε συνοδέψανε,
τρεις λόγοι αντιπροέδρων,
Εφτά ψηφίσματα για τις υπέροχες υπηρεσίες
που προσέφερες.

Α, ρε Λαυρέντη, εγώ που μόνο τόξερα τι κάθαρμα ήσουν,
Τι κάλπικος παράς, μια ολόκληρη ζωή μέσα στο ψέμα
Κοιμού εν ειρήνη, δεν θαρθώ την ησυχία σου να ταράξω.
(Εγώ, μια ολόκληρη ζωή μες στη σιωπή θα την εξαγοράσω
Πολύ ακριβά κι όχι με τίμημα το θλιβερό σου το σαρκίο).
Κοιμού εν ειρήνη. Ως ήσουν πάντα στη ζωή: o καλός ,
Ο λαμπρός άνθρωπος, ο οικογενειάρχης, ο πατριώτης.

Δε θα 'σαι ο πρώτος ούτε δα κι ο τελευταίος.

Μανόλης Αναγνωστάκης
από τη συλλογή Ο στόχος, 1970

Δηοσιευμένο στο Translatum, Οι ποιητές της Θεσσαλονίκης

Κι ήθελε ακόμη ...

Κι ήθελε ακόμη πολύ φως να ξημερώσει. Όμως εγώ
Δεν παραδέχτηκα την ήττα. Έβλεπα τώρα
Πόσα κρυμμένα τιμαλφή έπρεπε να σώσω
Πόσες φωλιές νερού να συντηρήσω μέσα στις φλόγες.
Μιλάτε, δείχνετε πληγές αλλόφρονες στους δρόμους
Τον πανικό που στραγγαλίζει την καρδιά σας σα σημαία
Καρφώσατε σ' εξώστες, με σπουδή φορτώσατε το εμπόρευμα
Η πρόγνωσις σας ασφαλής: Θα πέσει η πόλις.

Εκεί, προσεχτικά, σε μια γωνιά, μαζεύω με τάξη,
Φράζω με σύνεση το τελευταίο μου φυλάκιο
Κρεμώ κομμένα χέρια στους τοίχους, στολίζω
Με τα κομμένα κρανία τα παράθυρα, πλέκω
Με κομμένα μαλλιά το δίχτυ μου και περιμένω.

Όρθιος και μόνος σαν και πρώτα περιμένω.

Μανόλης Αναγνωστάκης
από τη συλλογή Η συνέχεια, 1954

Δημοσιευμένο στο Translatum, Οι ποιητές της Θεσσαλονίκης

Το ναυάγιο

Θα μείνω κι εγώ μαζί σας μες στη βάρκα
Ύστερα απ' το φριχτό ναυάγιο και το χαμό
Το πλοίο βουλιάζει τώρα μακριά
(Πού πήγαν οι άλλες βάρκες; ποιοι γλιτώσαν;)
Εμείς θα βρούμε κάποτε μια ξέρα
Ένα νησί ερημικό όπως στα βιβλία
Εκεί θα χτίσουμε τα σπίτια μας
Γύρω-γύρω απ' τη μεγάλη πλατεία
Και στη μέση μια εκκλησιά
Θα κρεμάσουμε μέσα τη φωτογραφία
Του καπετάνιου μας που χάθηκε - ψηλά-ψηλά -
Λίγο πιο χαμηλά του δεύτερου, πιο χαμηλά του τρίτου
Θ' αλλάξουμε τις γυναίκες μας και θα κάνουμε
πολλά παιδιά
Κι ύστερα θα καλαφατίσουμε ένα μεγάλο καράβι
Καινούριο, ολοκαίνουριο και θα το ρίξουμε στη θάλασσα

Θα 'χουμε γεράσει μα θα μας γνωρίσουνε.

Μόνο τα παιδιά μας δε θα μοιάζουνε μ' εμάς.

Μανόλης Αναγνωστάκης
από τη συλλογή Η συνέχεια 3, 1962

Δημοσιευμένο στο Translatum, Οι ποιητές της Θεσσαλονίκης

Πέντε μκρά θέματα

ΙΙΙ

Δρόμοι παλιοί που αγάπησα και μίσησα ατέλειωτα
Κάτω απ' τους ίσκιους των σπιτιών να περπατώ
Νύχτες των γυρισμών αναπότρεπτες κι η πόλη νεκρή
Την ασήμαντη παρουσία μου βρίσκω σε κάθε γωνιά

Κάμε να σ' ανταμώσω, κάποτε, φάσμα χαμένο του πόθου μου
Κι εγώ ξεχασμένος κι ατίθασος να περπατώ κρατώντας
Ακόμα μια σπίθα τρεμόσβηστη στις υγρές μου παλάμες.

(Και προχωρούσα μέσα στη νύχτα χωρίς
Να γνωρίζω κανένανε κι ούτε
Κανένας με γνώριζε.)

Μανόλης Αναγνωστάκης
από τη συλλογή Εποχές, 1945

Πηγή: Traslatum, Οι ποιητές της Θεσσαλονίκης

Αφιέρωση

Kasimir Malevitch, Black Cross, 1915

Για τους ερωτευμένους που παντρεύτηκαν
Για το σπίτι που χτίστηκε
Για τα παιδάκια που μεγάλωσαν
Για τα πλοία που άραξαν
Για τη μάχη που κερδήθηκε
Για τον άσωτο που επέστρεψε

Για όλα όσα τέλειωσαν χωρίς ελπίδα πια.

Μανόλης Αναγνωστάκης
από τη συλλογή Η συνέχεια 3, 1962

Πηγή: Translatum, Οι ποιητές της Θεσσαλονίκης

Τη νύχτα έρχονται

Τη νύχτα έρχονται οι μεγάλες αποφάσεις
Τη νύχτα πλάι στην αγαπημένη
Στους γλυκούς όρκους πριν από τη συνουσία
Τη νύχτα οδηγούν τα λεωφορεία στην αποθήκη
Όταν αρχίζουν να δουλεύουν τα πιεστήρια
Και σβήνουνε τα νυσταγμένα φώτα ένα-ένα
Τη νύχτα έρχονται οι μεγάλες αποφάσεις
Των μυστικών, τα σχέδια, επαναστάσεων,
Η λειτουργία του καζίνου, εκείνο
Το τελευταίο γράμμα, απ' το κελί σου,
Τα ιδεώδη, τελοσπάντων, για την αναπροσαρμογή.

Τη νύχτα εκείνη αρνήθηκα ν' ακολουθήσω πια
Αρνήθηκα τη μοναξιά των λέξεων,
Των εσκεμμένων συνειρμών, τη λογική του ονείρου.
Τη νύχτα εκείνη κάηκε το διανυκτερεύον φαρμακείο
Αποκοιμήθηκε βαθιά ο σκοπός στρατιώτης
Βρέθηκε μες στο δρόμο νεκρός ο φτωχός νυχτοφύλακας.

Άτιμοι! Εσείς δολοφονήσατε τον τελευταίο νυχτοφύλακα!

Μανόλης Αναγνωστάκης
Από τη συλλογή Η συνέχεια 3, 1962

Μιλώ ...

Ντίνος Παπασπύρου, Το Γεντί Κουλέ

Μιλώ για τα τελευταία σαλπίσματα των νικημένων στρατιωτών
Για τα τελευταία κουρέλια από τα γιορτινά μας φορέματα
Για τα παιδιά μας που πουλάν τσιγάρα στους διαβάτες
Μιλώ για τα λουλούδια που μαραθήκανε στους τάφους και τα σαπίζει η βροχή
Για τα σπίτια που χάσκουνε δίχως παράθυρα σαν κρανία ξεδοντιασμένα
Για τα κορίτσια που ζητιανεύουνε δείχνοντας στα στήθια τις πληγές τους
Μιλώ για τις ξυπόλητες μάνες που σέρνονται στα χαλάσματα
Για τις φλεγόμενες πόλεις τα σωριασμένα κουφάρια στους δρόμους
Τους μαστροπούς ποιητές που τρέμουνε τις νύχτες στα κατώφλια
Μιλώ για τις ατέλειωτες νύχτες όταν το φως λιγοστεύει τα ξημερώματα
Για τα φορτωμένα καμιόνια και τους βηματισμούς στις υγρές πλάκες
Για τα προαύλια των φυλακών και για το δάκρυ των μελλοθανάτων.

Μα πιο πολύ μιλώ για τους ψαράδες
Π' αφήσανε τα δίχτυα τους και πήρανε τα βήματά Του
Κι όταν Αυτός κουράστηκε αυτοί δεν ξαποστάσαν
Κι όταν Αυτός τους πρόδωσε αυτοί δεν αρνηθήκαν
Κι όταν Αυτός δοξάστηκε αυτοί στρέψαν τα μάτια
Κι οι σύντροφοί τούς φτύνανε και τους σταυρώναν
Κι αυτοί, γαλήνιοι, το δρόμο παίρνουνε π' άκρη δεν έχει
Χωρίς το βλέμμα τους να σκοτεινιάσει ή να λυγίσει

Όρθιοι και μόνοι μες στη φοβερή ερημία του πλήθους.

Μανόλης Αναγνωστάκης
Από τη συλλογή Η συνέχεια 2 (1956)

Επίλογος

Pink Clouds over the River by RoseLynn Imbleau

Οι στίχοι αυτοί μπορεί και να 'ναι οι τελευταίοι
Οι τελευταίοι στους τελευταίους που θα γραφούν
Γιατί οι μελλούμενοι ποιητές δεν ζούνε πια
Αυτοί που θα μιλούσανε πεθάναν όλοι νέοι
Τα θλιβερά τραγούδια τους γενήκανε πουλιά
Σε κάποιον άλλο ουρανό που λάμπει ξένος ήλιος
Γενήκαν άγριοι ποταμοί και τρέχουνε στη θάλασσα
Και τα νερά τους δεν μπορείς να ξεχωρίσεις
Στα θλιβερά τραγούδια τους φύτρωσε ένας λωτός
Να γεννηθούμε στο χυμό του εμείς πιο νέοι.

Μανόλης Αναγνωστάκης
από τη συλλογή Εποχές 3, 1951

Ποιητική

- Προδίδετε πάλιν την Ποίηση, θα μου πεις,
Την ιερότερη εκδήλωση του ανθρώπου
Τη χρησιμοποιείτε πάλι ως μέσον, υποζύγιον
Των σκοτεινών επιδιώξεών σας
Εν πλήρει γνώσει της ζημιάς που προκαλείτε
Με το παράδειγμά σας στους νεώτερους.

- Το τι δ ε ν πρόδωσες ε σ ύ να μου πεις
Εσύ κι οι όμοιοί σου, χρόνια και χρόνια,
Ένα προς ένα τα υπάρχοντά σας ξεπουλώντας
Στις διεθνείς αγορές και τα λαϊκά παζάρια
Και μείνατε χωρίς μάτια για να βλέπετε, χωρίς αυτιά
Ν' ακούτε, με σφραγισμένα στόματα και δεν μιλάτε.
Για ποια ανθρώπινα ιερά μάς εγκαλείτε;

Ξέρω : κηρύγματα και ρητορείες πάλι, θα πεις.
Ε ναι λοιπόν! Κηρύγματα και ρητορείες.

Σαν π ρ ό κ ε ς πρέπει να καρφώνονται οι λέξεις

Να μην τις παίρνει ο άνεμος.

Μανόλης Αναγνωστάκης
από την ανθολογία του Καστανιώτη
Ποίηση για την ποίηση, 2006

Στο παιδί μου

Στο παιδί μου δεν άρεσαν ποτέ τα παραμύθια

Και του μιλούσανε για Δράκους και για το πιστό σκυλί
Για τα ταξίδια της Πεντάμορφης και για τον άγριο λύκο

Μα στο παιδί μου δεν άρεσαν ποτέ τα παραμύθια

Τώρα, τα βράδια, κάθομαι και του μιλώ
Λέω το σκύλο σκύλο, το λύκο λύκο, το σκοτάδι σκοτάδι,
Του δείχνω με το χέρι τους κακούς, του μαθαίνω
Ονόματα σαν προσευχές, του τραγουδώ τους νεκρούς μας.

Α, φτάνει πια ! Πρέπει να λέμε την αλήθεια στα παιδιά.

Μανόλης Αναγνωστάκης
από την ανθολογία του Καστανιώτη
Τα ωραιότερα ποιήματα για το παιδί, 1998