Πέμπτη 11 Δεκεμβρίου 2008

Η γνωστή ψευδής εικόνα και η πραγματικότητα

Σήμερα ήμουν καλεσμένος στο 2ο γυμνάσιο/λύκειο Καλαμαριάς για να συζητήσω με τους μαθητές το ποίημά μου Όταν πεθαίνει ένα παιδί, που περιλαμβάνεται στα Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας της Β’ Γυμνασίου. Δεν ήταν η πρώτη φορά μου εκεί. Πριν από τρία χρόνια είχα μιλήσει με τους μαθητές του λυκείου.

Η πρώτη εντύπωσή μου ήταν άριστη. Παρόλο που είχε προηγηθεί κατάληψη του σχολείου, τα πάντα ήταν πεντακάθαρα, χωρίς την παραμικρή ζημιά, η βιβλιοθήκη πλούσια, οι νέες καθηγήτριες ενημερωμένες και δραστήριες, η φιλοξενία άψογη.

Η δεύτερη εντύπωσή μου ήταν ακόμη καλύτερη. Η παρουσίασή μου ήταν σύντομη, εγώ είπα ελάχιστα εισαγωγικά και οι δύο σχολικές ώρες αφιερώθηκαν αρχικά σε φιλική συζήτηση για τα παιδιά που πεθαίνουν από την πείνα ή από σφαίρα και, στην συνέχεια, σε διάφορες πλευρές της συγγραφικής εργασίας αλλά και σε φλέγοντα θέματα που απασχολούν τα παιδιά. Παιδιά ευγενικά, εύγλωττα, χαριτωμένα, με τη συστολή της ηλικίας τους, προσωπάκια λαμπερά, τα παιδιά μας.

Στις καθηγήτριες έκανε εντύπωση ότι, στο τέλος της εκδήλωσης, τα παιδιά δεν ήθελαν να φύγουν. Αρκετά μάλιστα ήρθαν και κάθισαν γύρω από το τραπέζι μου για να συνεχίσουμε τη συζήτηση για μία ώρα ακόμη. Γύρισα στο σπίτι μου πιο χαρούμενος και πιο αισιόδοξος.

Αλλά και πιο οργισμένος. Αυτή είναι η αντιπροσωπευτική, η πραγματική εικόνα των παιδιών και των νέων, της νέας γενιάς γενικότερα, κύριοι της τηλεόρασης και των άλλων Μ.Μ.Ε. Όπως το έχω διαπιστώσει και από χιλιάδες επαφές με νέους κατά την επαγγελματική σταδιοδρομία μου και όπως το έχω πει κατ’ επανάληψη, η γενιά αυτή είναι από κάθε άποψη η ωραιότερη γενιά που αξιώθηκε αυτός ο τόπος ως τώρα. Φτάνει η κατασυκοφάντησή της.

15 σχόλια:

Τζούλια Φορτούνη είπε...

Παγκόσμια ημέρα των δικαιωμάτων του παιδιού σήμερα και μπαίνοντας στην τάξη μετά από τη διήμερη απεργία ένιωσα την ανάγκη να απολογηθώ στους 11χρονους μαθητές μου, για όλα αυτά που εμείς δημιουργήσαμε και που αναίσχυντα τα φορτώνουμε στη νέα γενιά...Δεν κάναμε μάθημα σήμερα...μιλήσαμε...μιλήσαμε πολύ...για όσα έγιναν, για όσα δεν έγιναν. Μπήκα στην τάξη απολογούμενη και βγήκα λυτρωμένη με τη βεβαιότητα πως αυτός είναι ο δικός μου κόσμος...εκεί μόνο αισθάνομαι ασφαλής...αυτόν επιλέγω για να ζήσω με ισορροπία: τα μάτια των παιδιών...που μέσα τους κυματίζει η ελπίδα και η αγάπη

Poet είπε...

Είναι ένα παράδοξο φαινόμενο οι άνθρωποι που αγωνίστηκαν και συνεχίζουν να αγωνίζονται για έναν καλύτερο κόσμο, όπως η Τζούλια, να είναι πρόθυμοι να απολογηθούν, και οι κυρίως υπεύθυνοι, όλα αυτά τα τρωκτικά της εξουσίας, οι ανίκανοι και οι διεφθαρμένοι, να αποφεύγουν συστηματικά να αναλάβουν οποιαδήποτε ευθύνη, ακόμη και στις περιπτώσεις που είναι οφθαλμοφανής.

Με πήρε σήμερα τηλέφωνο ένας φίλος και μου είπε να προσθέσω στους δολοφονημένους της νέας γενιάς εκείνα τα παιδιά που πεθαίνουν απ' τα ναρκωτικά κι εκείνα που πεθαίνουν στην άσφαλτο από τα ατυχήματα στα οποία η χώρα μας κατέχει ένα θλιβερό ρεκόρ. Με τους ίδιους και πάλι υπεύθυνους.

Είναι ωραία τα παιδιά. Και είναι τα πιο εύκολα θύματα. Τα αδύναμα μικρά που τα σαρκοβόρα επιλέγουν να κατασπαράξουν πρώτα.

Ε, ναι λοιπόν, η αθωότητα καλείται να απολογηθεί, η αθωότητα οδηγείται και πάλι στο εδώλιο. Τόση ατιμία και τόση ξεφτίλα.

Αγγελικούλα είπε...

Ναι, τα παιδιά είναι τα πιο εύκολα θύματα. Ειδικά στις χώρες όπου η ζωή είναι τόσο «φτηνή» που δεν αξίζει δεκάρα.

Στις χώρες όπου τα παιδιά δεν ξέρουν τι θα πει καθαρό νερό, δεν γνωρίζουν την ασφάλεια της πόρτας του σπιτού που κλείνει αφήνοντας έξω όλες τις απειλές (ε, τέλοσπάντων έτσι πιστεύουμε), δεν έχουν τα στοιχειώδη, για να μην τα λέμε ένα ένα εδώ.

Ναι, τα παιδιά είναι τα πιο εύκολα θύματα. Κι εκείνα που με πληγώνουν πιο πολύ.

Τάσος Κάρτας είπε...
Αυτό το σχόλιο αφαιρέθηκε από τον συντάκτη.
Μαρια Νικολαου είπε...

Oλα αυτά γινονται από το ιδιο το κράτος με δολο..
Να μας κλείνουν τα μάτια
Να γινόμαστε παιχνίδι στα χέρια άλλων κρατών (δήθεν μεγάλων).
Τα παιδιά θέλουν.
Μα δεν τους "δίνεται" η ελπίδα που ζητούν.
Μέχρι και μεις οι μεγαλύτεροι παύουμε καποιες στιγμές μεσα στα τόσα προβληματα να ελπίζουμε.
Ποσο θα αντεξουμε την πιεση άραγε..

το πετάλι είπε...

"παγκόσμια ημέρα του παιδιού χτες"

Σαχ Ελ Μασουντ: 13 ετών από το Μπαγκλαντές: 14 ώρες την ημέρα πάνω από μια μηχανή ράβει παπούτσια της ΝΙΚΕ. αυτός κι άλλα 15 παιδιά σ' ένα δωμάτιο 5Χ5 με μεροκάματο 2 δολάρια(δεν θα προλάβουν να ενηλικιωθούν).

Γιώργος:16 ετών μαθητής Γ΄λυκείου.
7 ώρες σχολείο, 4 ώρες φροντιστήριο, 4 ώρες διάβασμα:σύνολο 15 ώρες εργασίας την ημέρα:θέλει να μπει στο Πανεπιστήμιο: για ποιό λόγο άραγε;

Η κόρη μου: 14 ετών-β΄γυμνασίου:
με ρωτάει πριν λίγες μέρες:γιατί καθόμαστε 7 ώρες στο σχολείο; δεν αντέχω την καρέκλα τόσες ώρες. δεν κάνουμε τίποτα ενδιαφέρον. όλοι βαριόμαστε. θέλω περισσότερη κίνηση, μουσική, παιχνίδι, να κάνω πράγματα ενδιαφέροντα. δεν μπορούμε να ακούμε τον καθηγητή συνεχώς να μιλάει αυτός και να γράφουμε διαγωνίσματα. πώς θα περάσουν τόσα χρόνια μέχρι να τελειώσω;

Θα πρότεινα να προσθέσεις poet στους δολοφονημένους της νέας γενιάς
τα παιδάκια που βουτάνε κάθε χρόνο από τα μπαλκόνια του σπιτιού τους
επειδή δεν πέρασαν λεει στις
"ιερά" Εξετάσεις.
ποιός οδήγησε αυτά τα παιδιά εκεί, αν όχι εμείς οι μεγάλοι;

Για οποιαδήποτε καταστροφή κάνουν τα παιδιά σε χώρους σχολικούς ή μη, θα πρέπει εμείς οι μεγάλοι να κοιτάζουμε στον καθρέφτη και να κάνουμε..."αυτοκριτική".

Νομίζω ότι ο poet έχει δίκιο. Τα παιδιά μας είναι σε πολύ καλύτερο επίπεδο από αυτό που θα έπρεπε να είναι με βάση αυτά που τους προσφέρουμε (ως οικογένεια, ως σχολείο, ως πολιτεία, ως κοινωνία).
κι αυτό είναι το μόνο παρήγορο και αισιόδοξο για το μέλλον.

Poet είπε...

Χαίρομαι για τον αντίλογό σου, Τάσο, αν και δεν τον περίμενα στη μορφή αυτή από σένα, το ομολογώ.

Δεν νομίζεις πρώτα-πρώτα ότι είναι αντίφαση να αναφέρεις τους βρωμερούς καλόγερους, τους διεφθαρμένους πολιτικούς, μια κοινωνία της μίζας και της δωροδοκίας, μαστουρωμένη από την κατανάλωση και βυθισμένη στην ξεφτίλα, και ύστερα να στιγματίζεις τη συμπεριφορά των 13χρονων και των 15χρονων; Από ποιους τα διδάχτηκαν όλα αυτά τα παιδιά; Αν τα παιδιά μας είναι καλά, δική μας είναι η τιμή, κι αν δεν είναι, δική μας είναι η ευθύνη. Αυτονόητο αυτό, δεν είναι;

Δεν νομίζεις ότι είναι λίγο αστείο να θεωρείς ότι ζω σε γυάλινο πύργο; Είμαι παιδί της αλάνας και του πετροπόλεμου, ήμουν ακτιβιστής της αριστεράς, κι αν εσύ έχεις 30 χρόνια στη παιδεία, εγώ έχω 42 χρόνια στα εργοστάσια στη Θεσσαλονίκη, την Αθήνα και αλλού. Νομίζεις ότι μπορούν να γραφούν 26 βιβλία αν δεν αποκτήσεις καυτές εμπειρίες, αν δεν ματώσεις στην άσφαλτο και αν δεν δεις κατάματα τη θλιβερή πραγματικότητα;

Άσχετο αυτό που αναφέρεις για τον Αναγνωστάκη. Το έγραψε στο τέλος της δεκαετίας του 1960 και αναφερόταν στη δική μας τη γενιά. Ήμασταν κι εμείς αλήτες και πλιατσικολόγοι; Όπως και οι νέοι του Ελύτη; Ε, ναι, δεν πήρα ποτέ διαγωγή κοσμιοτάτη, ήμουν αντάρτης και αντάρτης παρέμεινα και γραβάτα δεν πρόκειται να φορέσω ποτέ ούτε να φιλήσω κατουρημένες ποδιές.

Περιπτώσεις ακραίας συμπεριφοράς υπάρχουν σε όλες τις εποχές, σε όλες τις τάξεις, σε κάθε κατηγορία πολιτών, Τάσο. Υπάρχουν και στους μαθητές και τους φοιτητές, στους νέους γενικότερα. Αυτές όμως δεν χαρακτηρίζουν το σύνολο τους. Στο σύνολό της η νέα γενιά, τα παιδιά μας είναι ό, τι καλύτερο έχει να επιδείξει η ελληνική κοινωνία στην εποχή μας. Το έχω διαπιστώσει από τους χιλιάδες νέους που γνώρισα επαγγελματικά, από τον γιο μου και τους φίλους του, από τα σχολεία στα οποία με καλούν, από τη ζωή την ίδια.

Επιπλέον, η μεμψιμοιρία και η μη ανάληψη ευθυνών είναι χαρακτηριστικό της απερχόμενης γενιάς. Για όλα φταίνε οι νέοι … και οι ποδηλάτες.

Poet είπε...

Έγραψα το σχόλιό μου χωρίς να έχω διαβάσει το δικό σου, Πετάλι. Διαπιστώνω τώρα ότι συμφωνούμε (ως ποδηλάτης, φέρεις βέβαια μια άλφα ευθύνη).

Ας μη μιλήσουμε καλύτερα για την υποσαχάρια Αφρική και για την Ασία. Εκεί η εργασία των ανήλικων, η δολοφονία των παιδιών και ο εξαναγκασμός τους σε πορνεία είναι καθημερινή πραγματικότητα.

Μπορεί να ακούγεται ρομαντικό αλλά για μένα είναι η πραγματικότητα. Την ομορφιά, την αγάπη και το φως εγώ τα βλέπω στα μάτια των παιδιών. Αν είχαμε μάτια να δούμε κι αυτιά να ακούσουμε, θα έπρεπε εμείς να ήμασταν μαθητές στην τάξη τους.

Poet είπε...

Μόλις διάβασα κάτι έξυπνο και σας το μεταφέρω :

«Αν αναλάβει το κράτος την έρημο Σαχάρα, σε πέντε χρόνια θα υπάρχει έλλειψη άμμου». Milton Friedman

Ανώνυμος είπε...

Μόνο που κανένας σοβαρός ακτιβιστής δεν δηλώνει ακτιβιστής. Απλώς δρα, αφού αυτό σημαίνει η λέξη.

Αλλά ξέχασα. Στην Ελλάδα είσαι ό,τι δηλώσεις.

Δούλεψες στις φάμπρικες, poet; Ξύπναγες άγρια χαράματα όλα σου τα χρόνια για να πας να βγάλεις το ψωμί σου μπροστά σε μια μηχανή συμφοράς και νάχεις και τον κάθε εργοδηγό να σου παριστάνει τον μάγκα και να σου κόβει απ' το μισθό σου για κάθε κουμπί ή βίδα που σου ξέφυγε; Σαν τον πατέρα μου ή σαν πολλούς άλλους πατεράδες και γιους και σαν πολλές άλλες μανάδες και κόρες;

Δούλεψες 30 χρόνια στα σχολεία σαν τον Τάσο Κάρτα να δεις πώς είναι να προσπαθείς να μάθεις 10 χρήσιμα πράγματα σε παιδιά που τα χάλασαν κάποιοι μιλητά ακτιβιστές;

Για μένα ακτιβίστρια ήταν η μάνα μου και ο πατέρας μου που δούλεψαν σε φάμπρικα, που μοιραζόμασταν στο σπίτι την κονσέρβα με τις παστές σαρδέλες στα τέσσερα και μου μάθανε από μικρό παιδί να σέβομαι το μόχθο και το βιος του διπλανού μου. Και που αν είχα πετάξει ποτέ μια πέτρα σε ξένο παράθυρο, θα με είχαν σπάσει στο ξύλο και θα με μαντρώνανε πρώτοι και καλύτεροι στο σπίτι ώσπου να μάθω να φέρομαι σαν άνθρωπος κι όχι σα ζώο.

Poet είπε...

Προφανώς η μάνα σου και ο πατέρας σου δεν σου μάθανε, φίλε, να μην κρύβεσαι πίσω από την ανωνυμία σου. Να έχεις το θάρρος των πεποιθήσεών σου και να πληρώνεις το τίμημα.

Πάντως, θα απαντήσω έστω και μπροστά στην κουκούλα σου. Είπα ότι ήμουν ακτιβιστής της αριστεράς, δεν είπα ότι είμαι τώρα. Αν και στα 70 μου, συνεχίζω να κάνω ό,τι μπορώ. Αυτή δεν είναι πόζα, είναι μια αλήθεια που την ξέρει ο κόσμος της αριστεράς στη Θεσσαλονίκη, την ξέρουν και οι ασφαλίτες που με καλούσαν κάθε λίγο «δι' υπόθεσίν μου».

Υποθέτω ότι όσοι δεν υπήρξαν εργάτες δεν δικαιούνται να μιλάνε. Ή όσοι δεν έκοβαν την σαρδέλα στα τέσσερα, όσοι δεν υπήρξαν καθηγητές. Ο καθένας βγάζει το ψωμί του όπου μπορεί και αγωνίζεται όπως μπορεί εκεί που τον έταξε η μοίρα. Εγώ με τα βιβλία μου και στον χώρο του πολιτισμού, οι γονείς σου με τα κατσαβίδια τους. Αυτά είναι πράγματα αυτονόητα και θα μπορούσε άνετα να σου τα διδάξει ο Τάσος Κάρτας.

Ούτε ποτέ υποστήριξα εκείνους που ρημάζουν και καίνε τα μαγαζιά. Υποστήριξα το δίκιο της νεολαίας, το δικαίωμα της για μια καλύτερη ζωή. Ασφαλώς και χωρίς ανώνυμους λασπολόγους.

Ανώνυμος είπε...

Μονάχα που στους γονείς μου με τα κατσαβίδια δεν περίσσευε χρήμα για να διαβάσει τα βιβλία των ακτιβιστών ούτε χρόνος. Όταν τρώγανε 12 ώρες πηγαινέλα και λιώνανε στην ορθοστασία και μετά είχαν παιδιά να λούσουν, να πλύνουν και να τα βοηθήσουν όσο μπορούσαν στο σχολειό τους, σίγουρο είναι πως δεν προλάβαιναν να παίζουν με τις λέξεις. Κι αν θες να ξέρεις ήταν γνήσιοι και αγωνιστές αριστεροί που επίσης τους καλούσαν στην ασφάλεια «δι' υπόθεσίν» τους. Αλλά δεν καυχήθηκαν ποτέ στον κόσμο ότι ήταν ακτιβιστές της αριστεράς ούτε το γράφανε συνέχεια για να το μάθει όλος ο κόσμος και να τους πει μπράβο ή να τους λυπηθεί για τα βάσανά τους. Είχαν αξιοπρέπεια και ταπεινοφροσύνη. Κι ούτε ποτέ καταφέρθηκαν εναντίον ανθρώπων που δεν είναι αριστεροί. Το αντίθετο. Κι αυτό για μένα είναι ο γνήσιος αριστερός ή μη αριστερός σκεπτόμενος άνθρωπος.

Και μια και μίλησες για την ανωνυμία, θα σου πω ότι αυτή τη δυνατότητα μου τη δίνει το μπλογκ σου αφού παρέχει επιλογή να μιλήσω ως ανώνυμος.

Και τι σημασία έχει αν με λένε Αντώνη ή Γρηγόρη; Είμαι ένας απλός κι ανώνυμος πολίτης που σας διαβάζει όλους εσάς που παίρνετε φόρα και γράφετε στο ίντερνετ ό,τι σας έρθει και θέλετε να δοξαστείτε γιατί το όνομά σας θα εμφανίζεται παντού στα yahoo και τα google και αυτό πιστεύετε ότι σας κάνει και σπουδαίους. Κάθε καρυδιάς καρύδι έχει μαζευτεί και μιλάει συνέχεια.

Καλύτερα να λέμε λίγα και να κάνουμε πολλά. Άλλωστε ο κόσμος που βγήκε στους δρόμους αυτές τις μέρες και διαδήλωσε, όχι οι κουκουλοφόροι, οι άλλοι, όλοι ανώνυμοι είναι. Οι επώνυμοι είναι στου Μαξίμου ή στα μπλογκ όπως το δικό σου και πιστεύουν ότι με την αυτοπροβολή τους και τη φλυαρία τους θα σώσουν τον κόσμο.

Όταν οι ανώνυμοι τα βάζουν με την κυβέρνηση είναι καλοί. Όταν σου λένε ότι έχεις άδικο γίνονται λασπολόγοι;

Ανώνυμος είπε...

και φυσικα τωρα πρεπει οι ακτιβιστες της γενιας του...φευγα να εξαργυρωσουν τους αγωνες τους; απο ποτε οι αγωνες εγιναν βιβλιαρια καταθεσεων να ζουν οι αγωνιστες απο τους τοκους, οσο για το θεμα της ανωνυμιας, με συγχωρειτε, απο τη στιγμη που οι χαφιεδες και οι δοσιλογοι σ αυτοι τη χωρα εμειναν στην πλειοψηφια τους "ανωνυμοι", δικαιωμα μου να ποσταρω ως...φαντασμα!

Poet είπε...

Πάλι με τις εμμονές σου και τα συμπλέγματά σου θα ασχολούμαστε, ρε φίλε; Μας μιλάς συνέχεια για τον μπαμπά σου και τη μαμά σου. Αν ήταν αγωνιστές, μπράβο τους. Εσύ πες μας τι έκανες; Εκτός από το να κρύβεσαι πίσω από την ανωνυμία σαν κότα; Περιδιαβάζεις τα ιστολόγια για να ονομάσεις τη λογοτεχνία «παίζω με τις λέξεις» και να βρίσεις εκ του ασφαλούς εμένα και άλλους σαν κι εμένα; Μπράβο, ρε παληκάρι.

Σιγά την προβολή σε ένα ατομικό ιστολόγιο, ένα από χιλιάδες. Ένα κέφι είναι αυτό για τις θεματικές ανθολογίες της ποίησης και τίποτα παραπάνω. Αυτή η κατάσταση προέκυψε και έπρεπε να τη σχολιάσουμε. Σαν άντρες όμως και όχι με τη κουκούλα του χαφιέ και του προβοκάτορα.

Κι αν θέλεις να ξέρεις, τα φληναφήματά σου θα μπορούσα να τα έχω διαγράψει από ώρα. Σ'αφήνω να
λες τον καημό σου γιατί καταλαβαίνω ότι είσαι πικραμένος.
Να γελάσει λιγάκι το χειλάκι σου αλλά και το δικό μας. H φιλοξενία σου όμως σε ένα σπίτι που δεν σέβεσαι έχει τα όριά της.

Τάσος Κάρτας είπε...

Δεν ήταν στις προθέσεις μου ν’ αμφισβητήσω την αλήθεια κανενός… και λυπάμαι αν δεν τα κατάφερα να είμαι πιο σαφής.
Θεωρώ τόσο αυτονόητη τη διαφορετική άποψη που με ενοχλεί ιδιαίτερα όταν πνίγεται στα δήθεν χειροκροτήματα «στους άφθονους επαίνους και τις κολακείες που εις όλα μοιάζουν» (αθεράπευτα καβαφικός…)
Θαρρώ θα συμφωνήσουμε πως θα ήταν καταστροφή μεγάλη, αν υπήρχε για όλα μία «λαμπρή, ένδοξη, κραταιά, αγαθοεργή και μοναδική σοφότατη άποψη», που όλοι θα έπρεπε να κλίνουμε γόνα σ’ αυτή άκριτα.
Με αυτό το πνεύμα είπα τη δική μου αλήθεια. Ήθελα να δείτε τη δική μου εσωτερική εστίαση στα ίδια πράγματα. Δεν είναι κακό να έχει κανείς τη δύναμη να εξετάζει τα ανθρώπινα και να σκέφτεται μια στιγμή γι’ αυτά και με τ’ αλλουνού το πρίσμα.
Μάλιστα το τόνισα πως εύχομαι να πέφτω έξω… να ’μαι εγώ στο γυάλινο μου πύργο κλεισμένος και τυφλωμένος από το χάσμα των γενεών.
Ήθελα και θέλω (και το εννοώ) τα δικά μου παραδείγματα να είναι η εξαίρεση και η στενοχώρια μου που δεν βλέπω επανάσταση και όραμα στη σημερινή νεολαία οφθαλμαπάτη και στραβομάρα ν’ αποδειχθεί. Μακάρι.
Μακάρι να είναι επανάσταση όλο αυτό που βλέπουμε που στην αρχή πρέπει να κάψει κάθε τι παλιό και σάπιο για να μπορεί να κτίσει στη θέση του το νέο και άφθαρτο και αληθινό…(όπως ο Γύφτος στον Δωδεκάλογο του Παλαμά;).
Και μια κουβέντα για την αντίφαση…Μα δε κακιώνω τη νεολαία για την παθογένεια της συμπεριφοράς της. Η ευθύνη είναι των μεγάλων και το ξέρω ως δάσκαλος καλύτερα απ’ όλους. Δεν νίπτω τας χείρας μου λοιπόν, λέγοντας υποκριτικά ότι εγώ τους έδωσα όραμα κι αυτοί απόστρεψαν το πρόσωπό τους…
«Το σπουδαίον μέρος της διδασκαλίας μου σκεφτόμουν…
Κι έλεγα και ξανάλεγα πως εδώ χρειάζεται φιλοσοφία
πρέπει ν’ αναλύσω την κατάσταση…
Υπεροψία και μέθη ή
σαν κατανόηση της ματαιότητας των μεγαλείων;»
Αλλά τότε άρχισε ο πόλεμος…
Κι έμεινα ενεός μπροστά στα γεγονότα
Πού τώρα να σκεφτώ τι δίδαγμα να δώσω…
Μέσα στον πόλεμο – φαντάσου έτοιμα διδάγματα…
Θεοί μεγάλοι, της Ασίας προστάται, βοηθήστε μας…
Όμως μες σ’ ολη μου την ταραχή και το κακό
μια ιδέα επίμονα πάει κι έρχεται-
το πιθανότερο είναι, βέβαια, υπεροψία και μέθη
υπεροψία και μέθη θα είχεν ο Δαρείος…»