Παρασκευή 11 Σεπτεμβρίου 2009

Οι ποιητές της Κυριακής

«Λεπτοί και μακρουλοί στίχοι σαν οδοντογλυφίδες.
Όπου βρω τον Πούσκιν θα τον σκοτώσω».
Μαγιακόφσκι

Βγαίνετε πάντοτε αργά κατά το μεσημέρι
περίπατο στα πάρκα
συνομιλίες με τα τριαντάφυλλα και τα πουλιά
μ’ αρέσει το γυαλιστερό και μαλακό δέρμα σας
μ’ αρέσουν τα περίκομψα βήματά σας
ένα δύο ένα δύο τα παπαγαλάκια στη Βραζιλία
χρώματα τροπικά στα κλαδιά και στα μάτια μας
είσαστε εσείς αδιάφοροι σαν μια περήφανη χειρονομία
καβαλιέροι της θάλασσας
τα μικρά πατριωτάκια της ξαστεριάς.

Μ’ αρέσουν τα τραγουδάκια σας με διασκεδάζουν
τα σφυρώ κάθε απόγευμα
εσείς πλαγιάζετε για να ξεκουραστείτε
απ’ τα ονειροπολήματα και τα παραμύθια σας
τα σφυρώ σ’ ένα πρόσχαρο τόνο
δεν καίνε από κανένα φλογισμένο παράπονο
δεν πέρασαν ποτέ από τη θλίψη των εξορίστων.
Μ’ αρέσουν μ’ αρέσουν τα τραγουδάκια σας
δεν ξέρουν ν’ αναστενάζουν
δεν ταξιδεύουν από μέσα κι από βαθιά
γύρα-γύρα στο γαρούφαλο γυρνάτε σα μελίσσια
και τα λόγια σας λαφριά σαν τα σύννεφα
έφυγαν από καιρό
προτού τα λογαριάσει το αίμα της καρδιάς σας.

Κυριακή ολοπράσινη συνέχεια η ζωή σας
γαλάζια τα αισθήματα
φωτεινά και χαρμόσυνα τα γέλια σας
το αίμα των αδερφών μας σας λερώνει
το σπίτια σας είναι παράδεισοι μεγάλοι Ναοί
που δεν μπορούν να ορμήσουν τα κλάματά μας
να τ’ ακούσετε κι εσείς και ν’ ανατριχιάσετε
γελάτε πάντα εσείς κοιτώντας τ’ αντικείμενά σας
παίζετε με το Αιγαίο σαν παιδάκια
δε νιώσατε το βάρος καμιάς σκλαβιάς
την ελιά και την βάρκα των ψαράδων
δε χτύπησαν την πόρτα σας ξένοι στρατιώτες
βογκάει το τραγούδι μας και σας τυραννεί
κλαίνε τ’ αδέρφια μας και προσπερνάτε
ποιητές ποιητές από μαλακό ζυμάρι πλασματικό
γιομίζετε με τον μακρινό ουρανό τους στίχους σας
με τη λαφράδα του κυριακάτικου πρωινού
με τα χρώματα που μας ξεγελάνε τα μάτια
Ελύτη, Εγγονόπουλε, Σεφέρη, Εμπειρίκο,
γιατί δεν παραλλάζετε παρά μονάχα στ’ όνομα
γιατί δεν έχετε μια σταγόνα καρδιάς …

Νίκος Παππάς
από τη συλλογή Το ημερολόγιο ενός βαρβάρου, 1957

24 σχόλια:

το πετάλι είπε...

Τόλη,
τι έχουμε εδώ;
Μαγιακόφσκι εναντίον - Πούσκιν, Τολστόι, Ντοστογιέφσκι...

Νίκος Παππάς κατά - Ελύτη, Εγγονόπουλου, Σεφέρη, Εμπειρίκου...

φαίνεται ότι ενοχλεί ο καθωσπρεπισμός των αστών και η αδιαφορία τους;
για την καθημερινή μάχη που δίνει ο κάθε άνθρωπος
κι έτσι έχουμε ποιητικούς αφορισμούς!

(σήμερα θυμήθηκα κι αυτά που έγραφες σχετικά με τις απόψεις του Πόλη Πετρόπουλου για την ποίηση και τους ποιητές πριν λίγες μέρες...)

πολύ ενδιαφέρον έχουν οι σκέψεις του Ν. Παππά

Poet είπε...

Αυτό είναι ένα μεγάλο θέμα, Νίκο. Η σύγκρουση ανάμεσα στην άγρυπνη συνείδηση μερικών ποιητών και την ουσιαστική αδιαφορία άλλων ποιητών (ιδίως των προβεβλημένων και βραβευμένων μεγαλοαστών) για τις πολιτικές και κοινωνικές συνθήκες της χώρας τους και της εποχής τους. Ουσιαστικά ανάμεσα στους υπό διωγμό αριστερούς και τους ευνοούμενους δεξιούς ποιητές. Από τη δεκαετία του 1950 ως την περίοδο της δικτατορίας αλλά και κατά τη μεταπολίτευση, είχαν γίνει φοβερές αντιπαραθέσεις στην Ελλάδα. Όπως πολύ σωστά λες, η σύγκρουση αυτή οδήγησε σε (αναπόφευκτα άδικες) γενικεύσεις και αφορισμούς. Για παράδειγμα, ο ποιητής Γιώργος Σαραντής σε ένα ποίημά του είχε αποκαλέσει τον Σεφέρη «ποιητή της ξένης αγωνίας».

Είχα την τύχη να γνωρίσω τη Ρίτα Μπούμη-Παππά και τον Νϊκο Παππά από το πρώτο κιόλας βιβλίο μου και να συνδεθώ αργότερα μαζί τους με μια θερμή φιλική σχέση. Ήταν τότε ένα θελκτικότατο ζευγάρι σημαντικών και μεγάλων σε ηλικία ποιητών, με νεανική αγωνιστικότητα, φλόγα και πάθος.

Βέβαια όλα αυτά αργότερα ατόνησαν μέχρι εξαφάνισης. Η ποιητική γενιά του 1980 ονομάστηκε «γενιά του ιδιωτικού οράματος» και αυτή η «ιδεολογία» επικρατεί ως σήμερα. Δηλαδή, ο καθένας για το τομάρι του και μόνο.

Τζούλια Φορτούνη είπε...

σέβομαι κι αγαπώ τα ποιήματα του αγώνα και τους ποιητές του τους έχω στην καρδιά μου...
μ΄ενοχλεί όμως αυτή η "ονομαστική φραστική επίθεση" του εξαίρετου κατά τ΄άλλα ποιητή Νίκου Παππά εναντίον των μεγάλων ποιητών μας...
ενοχλεί την ανθρώπινη "αισθητική" μου, την αντίληψή μου για την ποίηση, έστω όπως αυτή έχει διαμορφωρθεί σε μεταγενέστερη γενιά.

Poet είπε...

Είναι δικαιολογημένη η αντίδρασή σου, Τζούλια. Είναι η αντίδραση ενός καλλιεργημένου ανθρώπου που δεν έζησε τα μεγάλα πάθη της εποχής εκείνης και κρίνει νηφάλια εκ των υστέρων.

Βιάζομαι να φύγω τώρα για το κέντρο και θα σου απαντήσω πιο αναλυτικά αργότερα.

Τζούλια Φορτούνη είπε...

έζησα Τόλη τον απόηχο αυτών των μεγάλων παθών και μάλιστα μέσα στην οικογένειά μου...
αντιλαμβάνομαι πολύ καλά την ανθρώπινη πικρία -αλλά και την προσωπική αντιζηλία- των αγωνιστών ποιητών που σάπιζαν σε εξορίες και φυλακές, ενώ οι άλλοι ομότεχνοί τους απολάμβαναν βραβεία και κοσμικά σαλόνια, όμως αυτή η πικρία όταν γίνεται ποίηση (και δεν είναι απλώς ένα λιβελογράφημα) εμένα προσωπικά μ΄ενοχλεί...
γιατί άλλα μου ψιθυρίζουν οι λέξεις αυτού του ποιήματος κι ας κραυγάζει δίκαια ο ποιητής...
ίσως γιατί η ποίηση για μένα είναι υπέρβαση του ανθρώπινου...
η νίκη στις σκοτεινές δυνάμεις μέσα μας...
Βέβαια όλα αυτά είναι προσωπικές απόψεις και σκέψεις -ετεροχρονισμένες μάλιστα- και αφορούν μόνο στο συγκεκριμένο ποίημα και δεν έχουν να κάνουν με τη σημαντική ποίηση-δράση του Νίκου Παππά την οποία πάντα θαυμάζω

Poet είπε...

Σέβομαι τις απόψεις σου, Τζούλια. Σε μεγάλο βαθμό, μάλιστα, τις συμμερίζομαι τ ώ ρ α.

Αυτά τα άλλα όμως που σου ψιθυρίζουν οι λέξεις αυτού του ποιήματος, τα ψιθύριζαν και τα κραύγαζαν οι ίδιοι οι εγκαλούμενοι από τον Νίκο Παππά ποιητές, ο κύκλος τους που κυριαρχούσε στα λογοτεχνικά πράγματα της χώρας, και οι, κατά τον Ι.Μ. Παναγιωτόπουλο, «οικόσιτοι και μισθοδοτούμενοι» κριτικοί τους.

Με δυο λόγια, είναι μάλλον άδικο να μέμφεται κανείς το θύμα γιατί ουρλιάζει κατά τη διάρκεια του βιασμού του και προσβάλλει την αισθητική μας.

Σκέφτηκα όμως ότι θα ήταν καλύτερα να αφήσω να μιλήσει πάνω σ' αυτό το θέμα ένας άλλος αγαπημένος μας ποιητής, Ο Μανόλης Αναγνωστάκης, με την Ποιητική του.

55fm είπε...

Έχω για τη ζωή μιαν αντίληψη δραματική και ρομαντική. Ο,τι δεν αγγίζει βαθιά την ευαισθησία μου δεν με ενδιαφέρει. Όσον αφορά την ποίηση, στην πραγματικότητα καταλαβαίνω πολύ λίγα πράγματα. Γι' αυτό συνεχίζω με τις αναμνήσεις της παιδικής ηλικίας. Ίσως απ' αυτά τα φυτά, τη μοναξιά, τη σκληρή ζωή, βγαίνουν οι μυστικές, αληθινά βαθιές "Ποιητικές Πραμάτειες" που κανείς δεν μπορεί να διαβάσει, γιατί κανείς δεν τις έγραψε. Η ποίηση διδάσκεται βήμα βήμα ανάμεσα στα πράγματα και στις υπάρξεις, χωρίς να τα χωρίσουμε, αλλά ενώνοντάς τα με την ανιδιοτελή απλωσιά της αγάπης.
Pablo Neruda
Αγαπημένη μου παρεούλα,τι ενδιαφέρουσα κουβεντούλα ακούω...
Πόσο θα ήθελα, να γινόταν από κοντά.Είναι και η βροχή,(ο καιρός μου) που αναζητάει τέτοιες ομορφιές!
Αφού δεν γίνεται αλλιώς,στέλνω γραπτώς,αυτό που με εκφράζει...
Έχω την άποψη οτι ο "εμφύλιος", δεν σταμάτησε ποτέ...
Ούτε η ποίηση, ούτε οι καλές τέχνες, κατάφεραν να τον σταματήσουν...λέει η Ουρανία,που απολαμβάνει, την υπέροχη παρέα σας!
Σας γλυκοφιλώ!

Poet είπε...

Αληθινό κι ωραίο το κείμενο του Νερούδα, Ουρανία μου, όπως και η ευγένεια της καρδιάς σου. Δεν νομίζω ότι θα διαφωνούσε ο οποιοσδήποτε ποιητής.

Το θέμα είναι τι «αγγίζει βαθιά την ευαισθησία μας». Και πότε την αγγίζει. Όταν, για παράδειγμα, έρθει μια στυγνή δικτατορία και καταργήσει τα ανθρώπινα δικαιώματα; Ας ακούσουμε και πάλι τον Μανόλη Αναγνωστάκη στην προμετωπίδα της συλλογής του «Στόχος» που γράφτηκε μέσα στη δικτατορία των συνταγματαρχών:

Το θέμα είναι τ ώ ρ α τι λες
Καλά φάγαμε καλά ήπιαμε
Καλά τη φέραμε τη ζωή μας ως εδώ
Μικροζημιές και μικροκέρδη συμψηφίζοντας

Το θέμα είναι τ ώ ρ α τι λες

Τζούλια Φορτούνη είπε...

Τόλη δεν μέμφομαι το θύμα ούτε "προσβάλλεται η αισθητική μου", τα ίδια καισίγουρα χειρότερα θα έλεγα και για την άλλη μεριά, τη μεριά των βολεμένων...
απλώς μ΄ενοχλεί η ανθρώπινη πρόθεση σ΄αυτά που δεν είναι μόνο ο κοινωνικός αγώνας, αλλά και οι μικρότητες και οι αντιζηλίες του συναφιού...
ανθρώπινα όλα, τα καταλαβαίνω, αλλά στην ποίηση με ενοχλούν...

Ο Εμφύλιος Όλγα μου δε σταματά...είναι εγγενές του ανθρώπινου είδους το αλληλοφάγωμα και η επικράτηση του ισχυρού...
καμία σχέση δηλαδή "με την ανιδιοτελή απλωσιά της αγάπης" που μας λέει ο Pablo Neruda

Poet είπε...

Αυτές οι μικρότητες και αντιζηλίες πράγματι υπάρχουν στο λογοτεχνικό σινάφι, Τζούλια. Σε πολύ μεγάλο βαθμό μάλιστα.

Αν τα κίνητρα του Νίκου Παππά ήταν (και) ταπεινά, συμφωνώ απολύτως μαζί σου. Άλλος όμως ήταν ο άνθρωπος που γνώρισα εγώ και άλλοι ποιητές. Μάλιστα, ο Μενέλαος Λουντέμης περιγράφει σε ένα βιβλίο του έναν αληθινό αγωνιστή, ευγενικό και ανιδιοτελή.

Ακόμη, θα ήθελα να παρατηρήσω ότι οι τέσσερις που αναφέρει ο Νίκος Παππάς δεν ήταν «οι μεγάλοι ποιητές μας» αλλά μερικοί μόνο από τους σημαντικότερους σύγχρονους ποιητές μας.

55fm είπε...

Μου ήρθε στο νου,κάτι που συνέβηκε πριν ένα χρόνο,σε μια επίσκεψή μου στην Εθνική Πινακοθήκη και αφορούσε αναδρομική έκθεση του σημαντικού ζωγράφου Νίκου Λύτρα που
λάμπρυνε με τα έργα του την εικαστική δημιουργία του 20ου αιώνα.
Παρατηρώντας με ιδιαίτερη προσοχή τα έργα του αυθεντικού αυτού «επαναστάτη» της ζωγραφικής του τόπου μας, μένω άναυδη όταν διαβάζω:
«Ο κ. Νίκος Λύτρας εισάγει καινά δαιμόνια εις την ευγενικήν, ελληνικήν τέχνην με τεχνοτροπίας εξεζητημένας και εκβιαστικάς. Αί προσωπογραφίαι του είναι αντιπαθητικαί » Σχόλιο του περιοδικού Πινακοθήκη,1915.
Στο διπλανό τοίχο άλλο σχόλιο… « Ο κ. Λύτρας έχει τη δύναμη να χαρακτηρίζει.
Αυτή είναι η ουσία… Ο κ. Λύτρας είναι κίνηση στα πρόσωπά του. Μεσ΄ τις σκληρές,
τευτονικές γραμμές του είνε η ζωή» Σχόλιο περιοδικού Νουμάς, 1915.
Συνεχίζει το περιοδικό Πινακοθήκη το 1920 να σχολιάζει…« Τα τοπία του, όπως του Πόρου, του Φαλήρου, της Πεντέλης δεν εκφράζουν τίποτε. Σύγχυσις, η οποία μας κάμνει ν΄αντιπαρέλθωμεν ταχείς» και η εφημερίδα Ελεύθερο Βήμα το 1929, γράφει: «Το μάτι του ήταν σε διαρκή κραδασμό και ο λυρισμός του απαντούσε στο μεγάλο θέαμα της φύσεως με σπαθιές».
Τελικά, πιστεύω μόνο μετά θάνατο, μπορεί να αναγνωριστεί ο ξεχωριστός ο ιδιαίτερος,τότε μόνο δεν απειλούνται οι όποιοι...
Παντού και πάντα, η μικρότητα και η υποτίμηση παραμέριζαν "την ανιδιοτελή απλωσιά της αγάπης"
Παραφλυάρισα...αλλά, καλά μου φιλαράκια με τσιγκλίζεται υπέροχα!
Καλημέρα και φιλιά!

Dinos-Art είπε...

"...Και σας παρακαλώ πάλι: διαβάζετε όσο μπορείτε λιγότερες αισθητικές και κριτικές μελέτες, - γιατί ή είναι μεροληπτικές και μονόπλευρες απόψεις, απολιθωμένες και χωρίς νόημα πια μεσ' στην άψυχη αλυγισιά τους, ή είναι επιδέξια λεκτικά παιγνίδια, όπου σήμερα κυριαρχεί η Α άποψη και αύριο η αντίθετη. Τα έργα τέχνης ζουν μέσα σ'απέραντη μοναξιά, κι η κριτική είναι το χειρότερο μέσο για να τα ζυγώσεις. Μονάχα η αγάπη μπορεί να τα "συλλάβει", να τ'αγκαλιάσει, να σταθεί δίκαιη απέντνί τους...."
Rainer Maria Rilke

Καλημέρα σε όλους!

Poet είπε...

Πολύ ενδιαφέρουσα η περίπτωση του Νίκου Λύτρα, Ουρανία μου. Και σίγουρα όχι μοναδική. Πολλοί σημαντικοί καλλιτέχνες αναγνωρίστηκαν μετά τον θάνατό τους.

Τι σχέση έχει η περίπτωσή του όμως με το θέμα της συζήτησής μας; Κανείς δεν αμφισβήτησε εδώ την ποιητική αξία του Σεφέρη, του Ελύτη και των άλλων. Ο Νίκος Παππάς άλλα τους καταλογίζει. Ενώ, βέβαια, καθόλου δεν περίμεναν για να σαρώσουν τα βραβεία, μεταξύ των οποίων και το βραβείο Νόμπελ.

Χαίρομαι όσο κι εσύ για την «ανιδιοτελή απλωσιά της αγάπης». Αν όμως αυτή η αξιοθαύμαστη γενναιοδωρία αναφέρεται στον Σεφέρη και τον Ελύτη, θα πρέπει να σου πω ότι διαθέτεις, συν τοις άλλοις, και καταπληκτικό χιούμορ.

Πόσες εκπλήξεις ακόμη μας επιφυλάσσουν άραγε τα αγαπημένα μας ουράνια πλάσματα;

Καλό βράδυ.

Poet είπε...

Η αγάπη, ναι, Ντίνο μου. Όλοι μας εκτιμούμε και θαυμάζουμε τον Rilke. Θα έλεγα όμως ότι χρειάζεται και κάποια καλλιέργεια για να εκτιμήσει κανείς τα έργα τέχνης.

Kαλό βράδυ.

Dinos-Art είπε...

Σωστά Τόλη, αλλά η καλλιέργεια να μην είναι καθοδηγούμενη από σκοπιμότητες.

Καλό βράδυ.

55fm είπε...

Tόλη μου,
έχω κι εγώ τον πόνο μου,με την ζωγραφική!
Ξέφυγα από το θέμα,γιατί όπως έγραψα,θέλω από κοντά τη συνέχεια...
Το χιούμο, είναι για μένα κάτι σημαντικό και καταφεύγω σε αυτό συχνά...
Πάντως μη νομίζεις και τα ουράνια πλάσματα τα έχουν παίξει, όπως και τα επι γής...
Φαντάσου, λοιπόν τι έχω πάθει εγώ!
Αγάπη,Αγάπη,Αγάπη και μόνο Αγάπη ούτε σκοπιμότητες ούτε απωθημένα,
και κυρίως αποδοχή ότι κάποιοι, κάποια πράγματα,τα βλέπουν διαφορετικά...
Προσωπικά σέβομαι και διδάσκομαι από σένα και το Ντίνο.
Έχετε να πείτε πολλά και σοφά...με ιδιαίτερο, απλό και πολύ αυθεντικό τρόπο!
Σας γλυκοφιλώ!

Poet είπε...

Μου φαίνεται, Ντίνο, ότι όλοι μας έχουμε αριστεύσει στα αυτονόητα. Αλλά και στην καχυποψία, χαρακτηριστικό γνώρισμα των πολιτών μιας χώρας στην οποία κυριαρχεί η διαφθορά.

Ούτε εγώ έχω συμπάθεια για τους κριτικούς και το ξέρεις. Όση αγάπη όμως και να διαθέτει η κυρά Κατίνα ή ο κυρ Μήτσος, δεν είναι σε θέση να εκτιμήσει ένα έργο τέχνης. Υπάρχουν οι ομότεχνοι, υπάρχουν οι φιλότεχνοι, υπάρχει τέλος πάντων ένα κοινό που μπορεί να κρίνει με επάρκεια και χωρίς καμία ιδιοτέλεια.

Poet είπε...

Χωρίς αγάπη δεν θα άξιζε τίποτα η ζωή, Ουρανία μου, και δεν θα υπήρχε καν ποίηση, δεν θα υπήρχε καλλιτεχνική δημιουργία. Εσύ έχεις αυτή την πλούσια δωρεά και πραγματικά σε χαίρομαι, όπως έχω πει πολλές φορές ως τώρα.

Φτάνει όμως μόνο η αγάπη για να επιβιώσει κανείς στον κόσμο αυτόν της τίγρης; Φτάνει η αγάπη για να κρίνει κανείς τα λογοτεχνικά πράγματα μιας χώρας, τις προθέσεις και την πράξη ζωής των ποιητών;
Εγώ δεν μπορώ να καταλογίσω καμία σκοπιμότητα στον Νίκο Παππά. Απλούστατα γιατί ξέρω ότι τα όσα λέει είναι η αλήθεια. Και το ξέρουν όλοι οι άνθρωποι του χώρου.

Φοβάμαι ότι η αγάπη και η αλήθεια πολλές φορές έρχονται σε σύγκρουση. Ας προσπαθήσουμε να τις συμβιβάσουμε όσο δύσκολο κι αν είναι.

Σε φιλώ. Καλό βράδυ.

55fm είπε...

Οι συγκρούσεις Τόλη μου, αναπόφευκτες και φυσικά μας βελτιώνουν αν τίς βλέπουμε, με πραγματική αγάπη!
Αλλιώς υποκρινόμαστε...
Θα σεβαστώ απόλυτα την άποψή σου για τον Νίκο Παππά γιατί πολύ απλά, γνωρίζεις περισσότερα από μένα...
Τόσο απλά!
Σε ευχαριστώ για ότι μου προσφέρεις...
Γλυκό βράδυ!

το πετάλι είπε...
Αυτό το σχόλιο αφαιρέθηκε από τον συντάκτη.
το πετάλι είπε...

όπως είπα στην αρχή της κουβέντας
πολύ ενδιαφέρουσες οι σκέψεις του Παππά
και-είμαι σίγουρος-χωρίς "ταπεινά" κίνητρα
μ΄αρέσει και ο τρόπος της γραφής του
το πάθος του

θα μου άρεσε όμως
ακόμη περισσότερο
εάν δεν έγραφε ονόματα
...να άφηνε... να τα φανταστούμε

όπως ο Αναγνωστάκης στην "ποιητική"

(πολλά φιλιά στην όμορφη παρέα!!!)

Poet είπε...

Πρέπει να ομολογήσω ότι ένας από τους λόγους που ανάρτησα αυτό το ποίημα ήταν για να προκαλέσω αυτή τη συζήτηση. Σέβομαι όλες τις απόψεις και η πολυφωνία είναι φυσικά επιθυμητή. Προχωρούμε.

Καληνύχτα σε όλους.

55fm είπε...

Φύγαμεεεεεεεεεεεεεεε!!!
Καλημέρα!

Poet είπε...

Φύγαμε και με μια μικρή έκπληξη μάλιστα, Ουρανία. Καλημέρα.